Piazza del Carmine, 14
Vervolg je weg over Ponte Amerigo Vespucci, en ga dan door Via Sant’Onofri tot aan Borgo San Frediano. Sla daar linksaf en loop 250 meter verder rechts Piazza del Carmine over tot aan Santa Maria del Carmine.
Bekijk de route in Google Maps.
Dit is de zestiende en laatste stop: Brancacci-kapel
In dit deel van de stad, Oltrarno (of over de Arno), kom je veel minder toeristen tegen en is het veel kalmer dan in de binnenstad. Je kan hier rustig een hele dag vertoeven en daarbij uitgebreid de tijd nemen om de Brancacci-kapel in de karmelietenkerk Santa Maria del Carmine te bezichtigen – een kleurrijke en diepzinnige parel verscholen in de zijkapel van een van de minst opzienbarende kerkgevels in Italië. Maar laat je niet misleiden door de eenvoudige en onafgewerkte buitenkant en ga binnen in wat weleens de Sixtijnse Kapel van de vroegrenaissance wordt genoemd.
Drie Florentijnse kunstenaars hebben aan deze frescocyclus meegewerkt: Masaccio, Masolino en Filippino Lippi. De eerste twee legden de basis, maar lieten de fresco’s rond 1427-1428 onvoltooid achter, waarna Filippino Lippi het geheel in 1484-1485 afwerkte.
Het kunsthistorisch belang van deze fresco’s zit hem vooral in de vernieuwingen die Masaccio introduceerde en die extra in de verf werden gezet door het verschil in aanpak tussen hem en zijn achttien jaar oudere collega-leermeester Masolino. Vergelijk bijvoorbeeld Masaccio’s Verdrijving uit het paradijs met het fresco daartegenover, Masolino’s De zondeval.
Masolino, een aanhanger van de toen dominante internationale stijl of internationale gotiek, schilderde elegante, serene figuren die lijken te zijn weggelopen uit een harmonieuze en hoofse fantasiewereld. Masaccio’s universum daarentegen was vol menselijke dramatiek en ruimtelijke diepgang. Hij paste als een van de eersten lichte en donkere vlakken toe om zijn figuren meer body en consistentie te geven, een aanpak die sterk verschilde van het vlakke lijnenspel van Masolino. Hij maakte gebruik van het lijnperspectief en natuurlijke lichtinval om de illusie van ruimte en werkelijkheid te vergroten. En om meer diepgang te creëren, verlichtte hij gradueel de kleurtonen van het landschap in de achtergrond.
Gezichtsexpressie, lichtinval, lijnperspectief, kleurwaarden: Masaccio experimenteerde met tal van technieken om de scènes een hoger realiteitsgehalte te geven en een illusie van perspectief te creëren.
Tekenend voor zijn opzet is het bekendste tafereel in de frescocyclus, Pagamento del tributo (De cijnspenning), een scène waarin Jezus met zijn apostelen en omstaanders discussieert over de rechtvaardigheid van belastingen. De figuren van Jezus en de apostelen zijn, ondanks de halo boven hun hoofd, geen lichtvoetig dartelende engelen, maar stevig in de aarde gewortelde mensen van vlees en bloed – vissers en handelaars die zich voortbewegen in een landschap dat onmiskenbaar Toscaans is. Wat het realisme nog versterkt, is het feit dat deze scène geschilderd is rond 1427, op een moment dat de Florentijnen een nieuwe veelbesproken belasting, de catasto, invoerden. Zo lijkt het alsof Masaccio deze Bijbelscène wou linken aan de Florentijnse actualiteit.
Masaccio is niet zo heel erg bekend, maar zijn invloed op de westerse schilderkunst kan niet onderschat worden. Alle grote renaissancekunstenaars na hem, Fra Angelico, Filippo Lippi, Piero della Francesca, Botticelli, Da Vinci, Michelangelo en Rafaël, hebben zijn fresco’s bestudeerd en zijn danig beïnvloed geweest door dit vroegrijpe genie dat helaas op zevenentwintigjarige leeftijd en in duistere omstandigheden gestorven is.
Masaccio heeft zichzelf op een van de fresco’s afgebeeld. Onder De cijnspenning bevindt zich De opwekking van de zoon van Theophilus en Petrus op zijn troon, een fresco waaraan zowel Masaccio als Lippi hebben gewerkt. Helemaal rechts voor een openstaande deur staan vier mannen. Degene die naar het publiek kijkt is Masaccio. De man achter hem is Brunelleschi, links van hem staat Leon Battista Alberti en de kleine man rechts van Masaccio, nauwelijks zichtbaar, is Masolino. Het afbeelden van tijdgenoten en van de schilder zelf (die meestal het publiek aankijkt) is nog een van Masaccio’s vernieuwingen die met veel enthousiasme werd overgenomen door andere kunstenaars.
En nu? Tijd voor een aperitivo op Piazza Santo Spirito, weg van de toeristische drukte. Verlaat Santa Maria del Carmine en ga rechts Via Santa Monaca in. Op het einde van de straat vervolg je schuin rechts Via Santa’Agostino. Even verder vind je op je linkerkant een groot plein met aan de overkant Basilica di Santo Spirito. Geniet ervan.
Bekijk in Google Maps