Piazza della Santissima Annunziata
Ga naar de achterzijde van de dom en neem daar de Via dei Servi (ten noordoosten van de dom). Loop de straat door tot aan Piazza della Santissima Annunziata. Het Ospedale degli Innocenti bevindt zich aan de rechterkant.
Dit gebouw, een weeshuis, wordt beschouwd als het eerste renaissancegebouw. De naam van het weeshuis, ‘innocenti’ (onschuldigen), verwijst naar de door koning Herodes bevolen slachting van mannelijke kinderen in Bethlehem. Het was het eerste weeshuis van Europa waarin op bepaalde momenten tot duizend kinderen werden opgevangen. Sommige delen zijn vandaag trouwens nog steeds in gebruik als weeshuis.
De architect was Brunelleschi en zijn opdrachtgever de Arte della Seta (de gilde der zijdehandelaars. De werken begonnen in 1419 en werden voltooid in 1426. Dat betekent dat Brunelleschi, terwijl hij aan de koepel van de dom werkte, nog andere grote projecten zoals dit weeshuis in goede banen leidde.
Tijdens zijn tien jaar durende studiereis naar Rome in gezelschap van Donatello, zocht Brunelleschi niet alleen naar een oplossing voor de koepel. Hij verdiepte zich in alle aspecten van de antieke architectuur en paste verschillende van haar principes toe op zijn latere ontwerpen. Brunelleschi imiteerde de antieke Romeinse architectuur niet, maar vermengde aspecten uit de klassieke Romeinse architectuur met de toen heersende en uit de middeleeuwen stammende architectuuropvattingen. Op die manier ontwikkelde hij een nieuwe stijl, waarmee hij de eerste renaissancearchitect werd en de grondlegger van een nieuwe richting die de toon zou zetten in de westerse architectuur, tot de art nouveau en later de Bauhausarchitectuur hun intrede deden.
Dit weeshuis is daar een mooi voorbeeld van. De plattegrond van het gebouw volgde het heersende middeleeuwse model. Ook was het in Brunelleschi’s tijd niet ongebruikelijk om gebouwen zoals ziekenhuizen te omzomen met arcaden. Het verschil zat hem echter in de uitvoering van die arcaden. Brunelleschi wou geen schoonheid scheppen door tal van versieringen en speelse elementen toe te voegen maar door van de arcaden een toonbeeld te maken van eenvoudige en uitgepuurde harmonie. Hij paste daarvoor een strak symmetrisch plan toe dat vooral in de verhoudingen tot uiting komt. Zo zijn de slanke zuilen van de arcaden even hoog als de bogen breed zijn en is de hoogte van de zuilen identiek met de afstand tussen de architraaf en de daklijst. Let ook op de kromming van de bogen – een volmaakte cirkel. Eenvoud, soberheid, wiskundige precisie, volmaakte verhoudingen en symmetrie: allemaal kenmerken die je ook in zijn andere gebouwen in Florence ziet en waarmee Brunelleschi talloze architecten na hem heeft beïnvloed.
Tussen de bogen zie je tien blauwe tondo’s (rond schilderij of reliëf) met afbeeldingen van weeskinderen en vondelingen. Die zijn van de hand van Andrea della Robbia, een artiest die van dit blauw aardewerk zijn handelsmerk had gemaakt. Overal in Florence en in andere Italiaanse steden kom je ze tegen en bijna altijd zijn ze vervaardigd door het atelier van Della Robbia. Dat atelier werkte trouwens niet alleen aan prestigieuze projecten voor rijke patriciërs. Ze vervaardigde deze populaire kunstwerken ook in grote hoeveelheden voor het gewone volk, een praktijk die een atelier als dat van Della Robbia soms meer opbracht dan de dure maar minder frequente opdrachten op maat voor de elite, een kerk of een stad.